Direct hulp nodig? Bel 0318 - 300 725
Geplaatst door Diana Terlage
Simone Schreiber (55) is moeder, oma, Lifecoach en heeft gewerkt als uitvaartverzorger.
In deze column deelt zij haar (levens) ervaring en kennis en inspireert zij mensen om te gaan met thema’s rondom afscheid en de dood. Afscheid nemen is met Liefde herinneren en Zin geven aan de toekomst. In haar coachpraktijk begeleidt Simone mensen die na het afscheid van een dierbare hun leven opnieuw willen vormgeven.
“Och, kijk nou oma, opa is zijn pet vergeten"
Joep van 5 en opa Boot zijn dikke vrienden. Opa Boot is de liefste en beste knuffel opa die Joep zich kan voorstellen. Opa is groot, heeft een lekkere zachte, dikke buik waar hij heerlijk tegenaan kan liggen. Opa Boot kan spannende verhalen vertellen en daar heeft hij geen eens een boek voor nodig! Uren is opa op de zolder bezig met het bouwen van zijn miniatuur boten. Joep mag opa dan helpen met de grote onderdelen , zoals de boeg en de mast van de boot. Samen kunnen ze dan tijden stilzwijgend bezig zijn en vaak vertelt opa stoere zeemannen verhalen over storm op zee en over piraten. Als Joep lang heeft stil gezeten op zolder gaat hij met opa naar buiten.
Opa trekt dan zijn dikke wollen trui aan en zet altijd zijn geruite pet op zijn hoofd. Joep doet opa na, hij draagt ook een dikke trui en een pet. Zijn handje legt hij in opa’s grote warme hand en zo lopen ze eindeloos door het bos en schoppen ze door de bladeren. Soms spelen ze verstoppertje achter de bomen. En altijd vertelt opa weer die mooie verhalen die hij zo uit zijn mouw lijkt te toveren… wat weet opa toch veel. Dat komt vast omdat hij al zo oud is. Joep voelt zich altijd veilig bij opa Boot en hij is zijn grote vriend en voorbeeld.
Mama Mirjam herkent het gevoel dat Joep bij zijn opa heeft als geen ander. Als kind voelde zij zich ook altijd zo veilig bij haar vader en genoot ze van de mooie verhalen die hij haar altijd vertelde, soms spannend en altijd met een goed einde.
Haar vader heeft haar veel levenswijsheid gegeven. Leven vanuit liefde en vertrouwen. “Niet bang zijn pukkie; leg je handje maar op je hart. Daar voel je altijd liefde” zei hij als ze een nare droom had gehad of de dag niet goed kon loslaten. En nog steeds is het voor haar een vader uit duizenden. 73 jaar, hier en daar wordt hij wat stram maar hij heeft nog steeds een jonge geest en hij geniet samen met haar moeder nog volop van het leven. Ze wil hem voor geen goud missen. Ze geniet ervan hoe Joep en hij met elkaar omgaan.
En nu… zit ze met haar handen in haar schoot stil voor zich uit te staren. Haar moeder belde net en zei: “Hij zat op zolder aan een van zijn bootjes te knutselen en toen ik hem een kopje koffie bracht zag ik dat hij van zijn stoel was gevallen. Waarschijnlijk een hartstilstand en nu is hij er niet meer…” Hoe kan dit nou gebeuren? Gisteren waren ze samen nog bij opa en oma geweest, hadden ze met elkaar gegeten, verhalen verteld, spelletjes gedaan en plezier gemaakt. Het was vast een droom, dit kon gewoon niet waar zijn…
Hoe ga je om met je eigen emoties en snappen kinderen eigenlijk wel wat er aan de hand is? Het is belangrijk dat je eerlijk bent en kiest voor duidelijke, begrijpelijke taal . Zoek een rustig moment waarbij je de aandacht van je kind kunt vasthouden. Vertel vanuit je gevoel dat je even wilt praten over iets dat heel verdrietig is. Je mag daarbij gerust je eigen verdriet tonen maar zorg ervoor dat je dat met mate doet. Je kind zou er anders angstig van kunnen worden. Vertel dat opa dood is, dat zijn hartje niet meer klopt, dat hij niet meer ademt, dat zijn handen niet meer warm zijn. Geef ruimte aan je kind om vragen te stellen. Vragen als: “Slaapt opa dan nu niet meer in zijn eigen bed? Hoeft opa dan niet meer te eten? Kan opa mij nog horen? Heeft opa het nu dan altijd koud?” Geef antwoord vanuit je eigen beleving en gevoel en geef gerust aan als jij het ook niet weet. Over het algemeen hebben kinderen tussen 0 en 2 jaar geen besef van de dood. Zij kunnen er nog geen woorden aangeven maar voelen spanning haarfijn aan. Dat kan zich uiten in bijvoorbeeld niet slapen of buikpijn. Geef ze aandacht, knuffel met ze en laat voelen dat je er voor ze bent. Creëer een geborgen (veiligheid en structuur)omgeving.
Peuters en kleuters van plm. 2 tot 6 jaar snappen nog niet dat de dood definitief is. Ze verbinden de dood met iets tijdelijks zoals slapen of op vakantie zijn. Zij kunnen vragen stellen als: “wanneer komt opa weer bij ons koffie drinken?” Ze kunnen snel weer overgaan tot de orde van de dag. “Mag ik buiten spelen?” Het besef dat de dood gevolgen heeft voor zichzelf komt later pas. Het voelt nog een beetje als een sprookje van de kikker die de prinses wakker kust. Vertel daarom regelmatig dat opa niet meer komt. Een kind van deze leeftijd kan makkelijk hopen dat overleden opa nog op zijn verjaardag komt. Zorg voor aandacht en geborgenheid en beantwoord alle vragen die er zijn.
Vanaf plm. 7 tot 12 jaar komt bij kinderen het besef dat de dood onomkeerbaar en definitief is. Het besef ontstaat dat iedereen dood gaat inclusief zijzelf. Soms koppelen kinderen daaraan hun eigen fantasie “ga ik ook dood omdat ik opa heb aangeraakt?” Kinderen in deze levensfase kunnen erg nieuwsgierig zijn en vragen gaan stellen. Vragen waar je als volwassenen niet altijd een antwoord op weet of wilt geven. Benoem gerust dat je het een moeilijke vraag vindt en dat je het niet weet. Vanaf deze leeftijd willen sommige kinderen zelf omgaan met hun verdriet omdat ze niet “kinderachtig” willen zijn. Vraag af en toe eens even hoe het gaat en geef aan dat je er voor ze bent als ze ergens over willen praten. Deel van tijd tot tijd je eigen gevoelens, herinneringen en gedachten en nodig zo je kind uit met je te praten.
Pubers in de leeftijd van plm. 13 tot 18 jaar begrijpen op een volwassen manier wat de dood is. Zij hebben vooral behoefte om wat diepgaandere gesprekken te voeren; zingevingsvragen spelen in deze levensfase een belangrijke rol. Maak het onderwerp niet te beladen, afscheid hoort bij het leven. Herinneringen delen met een lach en een traan is fijn.
Het is belangrijk om je kind van het overlijden tot en met de uitvaart en daarna stap voor stap te betrekken. Dit geeft een gevoel van vertrouwen bij kinderen. Je voorkomt hiermee dat je kind angstig wordt. Worstelend met je eigen verdriet zal dat van tijd tot tijd best moeilijk zijn. Kinderen schakelen snel van verdriet over in een andere emotie omdat ze in het hier en nu leven. Dat stelt ze in staat om op hun eigen manier met rouw om te gaan. Ze doen dat vaak met tussenpozen om zo het verdriet te doseren. Het is voor kinderen een natuurlijk mechanisme. Op die manier stimuleren kinderen ons, volwassenen, niet in ons verdriet te verdrinken. Kinderen helpen je om ook in het hier en nu te leven en de draad van het leven vast te houden. Het relativeert. Beantwoord alle vragen van kinderen zo concreet mogelijk. Niet meer en niet minder. Vraag wat je kind zou willen doen, geef je kind ideeën en Mark (de uitvaartverzorger) kan jullie hiermee helpen.
Hij heeft veel ervaring op dit gebied en is bovendien zelf een ervaren papa. Deel het op school en vraag de leerkracht er aandacht aan te schenken. Er kan een troostkoffer bij Mark worden geleend die kan helpen om het verhaal rondom de dood, afscheid en de uitvaart duidelijk te maken. Respecteer de reactie van je kind. Ieder kind reageert anders en wil een andere bijdrage leveren. Sta daarvoor open en dring je eigen mening niet op. Geef je kind de ruimte om datgene te doen waar het zich prettig bij voelt. Laat je kind voelen dat je het waardeert.
Wat je ook doet, hoeveel aandacht je eraan geeft, hoe dicht je bij elkaar blijft, hoeveel je er met elkaar over praat, hoelang het duurt, hoeveel tranen je huilt, hoeveel foto’s je bekijkt, rouwen is moeilijk! Er bestaat geen knop “rouw aan - rouw uit”. Rouwen heeft tijd nodig en moet je letterlijk doorléven.
Het afscheid en gemis zullen altijd onderdeel van je leven zijn. Het is de kunst om een manier te vinden om ermee om te gaan. Doe datgene wat voor jou goed voelt.
Mama Mirjam verzamelde alle moed toen ze naar het schoolplein liep om Joep op te halen. Hoe, wat, wanneer moest ze hem vertellen dat zijn opa Boot was overleden?
Eén ding wist ze zeker; ze zou het doen zoals papa het gedaan zou hebben. Vanuit haar hart, vanuit het vertrouwen dat het goed is. Pffff maar hoe?
Samen met Joep liepen ze hand in hand naar huis. Joep vertelde wat hij had beleefd op school, blij en huppelend naast haar. Ze luisterde met een glimlach rond haar mond naar zijn belevenissen.
Thuis gekomen smeerde ze zoals altijd een boterham voor hem, sneed hem in figuurtjes. Deze keer besloot ze er een bootfiguur van te maken. Ze legde er 2 driehoekige plakjes kaas bij zodat Joep de zeiltjes op de boot kon leggen. Ze maakte een paar golfjes van komkommer.
Vervolgens begon ze te vertellen…
“Lieve Joep, ik moet je iets vertellen. Iets verdrietigs. Opa Boot is vanmorgen doodgegaan.”
” Dood? “ Joep kijkt verschrikt op van zijn boterham. “Weet je nog dat jouw cavia vorig jaar doodging? Hij lag toen stil in zijn kooi, zijn hartje klopte niet meer en hij voelde helemaal koud. We hebben hem toen in een doosje gedaan, voor hem gezongen en in de tuin begraven“ vertelde mama Mirjam. Joep reageert met een zorgelijk gezicht: “Maar ik heb de cavia nooit meer gezien. Zie ik opa dan ook nooit meer? En hoe moet dat dan met de bootjes? Wie maakt die dan af? En moet oma dan altijd alleen in het grote bed slapen?” Joep begint zachtjes te huilen en Mirjam huilt met hem mee. Zo zitten ze samen, dicht tegen elkaar. Mirjam legt de hand op haar hart en zegt: “Weet je Joep. Als je jouw handje op je hart legt voel je het kloppen. Daar zit de liefde, de liefde van jou maar ook van opa. Elke keer als je opa mist leg jij je handje op je hart en voel je het kloppen. Dat heeft mama van opa Boot geleerd.“
Inmiddels is opa een paar dagen dood en is Joep al een paar keer bij opa geweest. Hij heeft opa over zijn buik geaaid en hem een kus op zijn neus gegeven. Dat voelde best raar, opa was niet meer zo lekker warm als anders. Joep vindt het moeilijk om ’s avonds in slaap te vallen. Hij moet steeds aan opa Boot denken. Mama vertelt hem dan mooie verhalen over opa en ligt lekker naast hem als ze soms even moeten huilen. Dat is niet erg want het is ook verdrietig. Hij heeft een mooie tekening voor opa gemaakt en die legt hij morgen bij opa in de kist en hij heeft met mama afgesproken dat hij een mooie boot van opa mag uitkiezen om op zijn nachtkastje te zetten. Hij legt zijn hand op zijn hart, voelt het kloppen en valt met een glimlach rond zijn mond in slaap. In de loop van de dagen vertelt mama wat er met opa gaat gebeuren. Mark, de uitvaartverzorger komt elke dag even langs. Joep vindt hem aardig. Hij heeft een knuffeltje en een kleurplaat gekregen en hij mag ook een troostkoffer lenen. Daarin zitten allerlei boekjes en speelgoed zodat Joep beter begrijpt wat er allemaal gebeurt. De juf heeft gezegd dat hij de koffer mee naar school mag nemen en dat ze over opa gaan praten in de kring.
Op de dag van de begrafenis vraagt mama aan Joep welke kleren hij aan wil. Joep denkt even na en zegt dan: “Ik wil mijn slobbertrui aan en mijn pet op; zo ging ik altijd met opa naar buiten.”
Joep mag tijdens de plechtigheid kaarsjes aansteken en hij zet een boot bij opa op de kist. Deze boot heeft hij zelf uitgekozen en als opa is begraven mag Joep de boot op zijn nachtkastje zetten.
Enkele dagen na de uitvaart is Joep bij oma. Hij gaat vaak even naar oma want hij vindt het wel zielig dat oma zo alleen is. Samen praten ze veel over opa en doen ze gezellig spelletjes. Als Joep even naar de wc gaat ziet hij in de hal op de kapstok opa’s pet liggen. “Och, kijk nou oma, opa is zijn pet vergeten!” Oma komt naar Joep toe. Ze glimlacht en krijgt tranen in haar ogen. “Ja ik zie het lieve Joep. Maar weet je wat ik denk? Dat opa hem speciaal voor jou heeft laten liggen. Net zoals alle boten op zolder. Iedere keer dat jij en ik onze jassen pakken zien wij de pet van opa liggen en kunnen we met een glimlach denken aan zijn warme handen, zijn mooie verhalen en aan alles waarom we zoveel van opa Boot hielden.”
“Jaaa, oma dat doen we!” en Joep ging naar de wc.
“Leg je hand op je hart en voel de liefde.”
Niet het meest leuke onderwerp, maar wel belangrijk om eens over na te denken.
Vraag hem nu kosteloos en vrijblijvend aan.Boekje aanvragen
